İhracat akreditifleri, ihracatçı firmalar lehine açılmış ticari akreditiflerdir ve dış ticarette belirli bir ödeme güvencesi sunma amacı taşırlar.
Ancak, her ticari işlemde olduğu gibi, akreditifli satışlarda da ihracatçı firmalar için potansiyel riskler bulunmaktadır. Bu riskler, işlemin doğası, ilgili ülkeler ve bankalar gibi çeşitli faktörlerden kaynaklanabilir.
İhracat akreditiflerinde riskler; sahtekarlık riski, ülke riski, amir banka riski, politik riskler, hukuki riskler ve müşteri riski gibi değişik konu başlıkları altında sınıflandırılabilir.
Başlıca İhracat Akreditifi Risk Unsurları
İhracat akreditiflerinde dikkat edilmesi gereken başlıca risk unsurları şunlardır:
Akreditif Sahtekarlık Riski
Akreditif Sahtekarlık Riski, ihracat akreditiflerindeki en önemli risk unsurlarından biri olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bu risk denildiğinde, ithalatçı firmaların ihracatçı firmalara yönelik sahtekarlık girişimlerinin yanı sıra, amir bankaya karşı bu iki firmanın (ithalatçı ve ihracatçı) birleşerek gerçekleştirdikleri "muzavalı işlemler" (kasıtlı, danışıklı işlemler) de akla gelmelidir.
Akreditif Ülke Riski
Akreditif Ülke Riski, akreditifin açılmış olduğu ülkeden kaynaklanan risklerin genel toplamıdır. Bu risklerin başlıca nedenleri, akreditifin açıldığı ülkenin ekonomik ve politik yapısının sürekli değişmesidir.
Örneğin, Afrika ülkelerinin ülke riski genellikle Avrupa ülkelerinin riskinden daha fazladır. Bu tür yüksek riskli ülkelerle akreditif ile çalışırken çok dikkatli olunmalı ve olabildiğince güvenli adımlar atılmalıdır; hatta bazı bankaların ülke riskinden ötürü açılmış ihracat akreditiflerine teyit vermedikleri görülebilmektedir.
Akreditif Amir Banka Riski
Akreditif Amir Banka Riski denildiğinde, akreditifi açan (amir) bankanın, finansal nedenlerle vermiş olduğu ödeme güvencesini yerine getirememesi anlaşılmalıdır.
Bankanın iflası veya ödeme güçlüğüne düşmesi bu riskin somutlaşmış halidir. Ayrıca, bazı durumlarda akreditif amiri (ithalatçı) ile ortak hareket eden bankaların akreditif sahtekarlığı yaptığına da şahit olunabilmektedir.
Akreditif Politik Riskler
Akreditif Politik Riskler denildiğinde, özellikle akreditifi açan ülkenin yerel politik süreçleri sonucunda veya uluslararası yaptırımlar vasıtası ile akreditif vadesine kadar gelişecek olaylar neticesinde akreditif lehtarının (ihracatçının) ödemesini alamaması anlaşılmalıdır.
Örneğin, siyasi istikrarsızlıklar, ambargolar veya fonlara getirilen kısıtlamalar bu riski tetikleyebilir.
Geçtiğimiz yıllarda Libya'da oluşan karışıklıklar neticesinde Libya hükümetinin fonlarına blokaj konulması ile birçok Türkiye'de yerleşik firmanın ödemelerini alamadıkları görülmüştür.
Akreditif Hukuki Riskler
Akreditif Hukuki Riskler denildiğinde, akreditifi açan ülkenin yasal mevzuatlarının akreditif kurallarının genel mantığına ters düşmesi sonucunda ödemelerin alınmasının engellenmesi veya güçleştirilmesi akla gelmelidir.
Özellikle 80'li ve 90'lı yılların başında Türkiye'de verilmiş pek çok yargı kararının akreditif kurallarının temel mantığına aykırı olduğu görülmüştür.
Halen pek çok ülke mevzuatının uluslararası akreditif kuralları (UCP gibi) ile çeliştiği de bir gerçektir. Bu tip hukuki risk barındıran ülkeler ile çalışırken daha dikkatli olmakta fayda vardır.
Müşteri Riski
(Metinde başlık olarak geçse de detaylandırılmamıştır. Genel olarak alıcının güvenilirliği, ticari geçmişi gibi faktörleri içerdiği varsayılabilir.)
İhracat Akreditifi Risklerinden Korunma Yolları
Tüm bu potansiyel ihracat akreditif risklerinden korunmanın belki de en iyi yolu, ihracatçılarımızın öncelikle iş yapacakları müşterilerini çok iyi tanımalarıdır.
Alıcının ticari geçmişi, itibarı ve ülkesinin genel durumu hakkında bilgi sahibi olmak ilk adımdır. İkinci olarak, akreditif işlemleri teknik bilgi ve tecrübe gerektiren karmaşık bir konu olduğu için, bu konuda uzmanlaşmış profesyonel kişilerden akreditif danışmanlığı desteği almaları, olası riskleri erkenden tespit etmek ve bertaraf etmek açısından büyük fayda sağlayacaktır.